گفتاری منتشرنشده از شهید مطهری درباره شک در امور اعتقادی
تاریخ انتشار: ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۶۵۲۹۳۶
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری علم و فناوری آنا، دوازدهم اردیبهشت‌ماه یادآور سالگرد شهادت استاد مرتضی مطهری است؛ شخصیتی که در دوران حیات با‌برکت خویش با سخنرانی‌ها و آثار مکتوبش نقش بی‌بدیلی در بیداری اسلامی و مواجهه با خرافات و شبهات اعتقادی و دینی داشت. این شبهات در دوران پرتلاطم حکومت پهلوی یا با حمایت پیدا و پنهان حکومت و یا تحت‌لوای گفتمان مارکسیستی، ریشه‌های دینی جامعه ایران را هدف قرار داده بود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در همین ارتباط، در گفت‌و‌گویی با «محمد کوکب» پژوهشگر و نویسنده در حوزه عرفان و اندیشه اسلامی و قائم‌مقام انتشارات صدرا (ناشر اختصاصی آثار شهید مطهری)، به بررسی رویکرد شهید مطهری نسبت به مواجهه با این شبهات دینی و اعتقادی پرداخته‌ایم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.
کوکب با اشاره به این که استاد مطهری در سال‌های دهه چهل و پنجاه به دنبال تقویت پایه‌های فکری جامعه با بهره‌گیری از آموزه‌های دینی بود افزود: ایشان با اندوخته ارزشمندی که از سال‌ها تلمذ نزد اساتیدی همچون امام خمینی(ره)، علامه طباطبایی (ره) و آیت‌الله بروجردی (ره) در رشته‌های مختلف فقهی، فلسفی و عرفانی داشت به تهران آمد. در فضایی که گفتمان چپ مارکسیستی بر دانشگاه‌های ما غالب بود و بخش دیگر روشنفکران نیز تحت تأثیر آموزه‌های لیبرالی و تفکر غربی بودند که از سوی حکومت وقت هم حمایت می‌شد این استاد مطهری بود که با قرائتی نوین و پویا از آموزه‌های اسلامی، جوانان را در برابر این دو ایدئولوژی وارداتی تجهیز کردند.
** متفکری در تداوم سلسله اصلاحگران دینی
وی اظهار کرد: ایشان در دو کتاب «احیای تفکر اسلامی» و « نهضت‌های اسلامی در صد سال اخیر» به بررسی تفکر و شیوه عمل چهره‌های شاخصی همچون اقبال لاهوری، عبدالرحمن کواکبی و سید جمال‌الدین اسدآبادی پرداختند. اینها مصلحان اجتماعی و دینی موردعلاقه استاد بودند. قطعاً مرحوم مطهری نیز در تداوم سلسله اصلاحگران دینی تعریف می‌شود که این شخصیت ها چهره‌های شاخص آن بوده‌اند.
قائم‌مقام انتشارات صدرا گفت: شهید مطهری در منظومه فکری خودشان این احیای دینی را در دو بخش فردی و اجتماعی دنبال کردند. در بخش فردی، در گام اول تلاش ایشان این بود که جوامع اسلامی و از جمله ایران را از آسیب ظاهرگرایی و شکل‌گرایی در امور دینی دور کنند؛ آسیبی که از چند قرن پیش گریبانگیر جوامع اسلامی شده بود و البته اکنون نیز متأسفانه با شدت و ضعف وجود دارد.
وی افزود: آسیب دیگر جوامع اسلامی از نگاه ایشان، «کم‌رنگ شدن نقش عمل در تعیین سرنوشت انسان» بود. در تفکر ناب اسلامی، «عمل» به عنوان تکیه‌گاه تعلیم و تربیت و سیره فردی و اجتماعی نقش محوری دارد اما اغلب جوامع اسلامی دچار نوعی «مَرجئه‌گرایی» بودند که بر مبنای آن، صرف ایمان داشتن برای رستگاری در دنیا و آخرت کفایت می‌کرد و بر مبنای آن اگر انسان مرتکب گناه کبیره هم می‌شد صدمه‌ای به ایمانش نمی‌خورد. استاد مطهری معتقد بود که تفکر «مرجئه‌گرایی» که از همان صدر اسلام شکل گرفته بود، در آموزه‌های شیعی هم رخنه کرده و به وجوه عملیاتی و پویای این تفکر حمله کرده است.
کوکب عنوان کرد: موضوع دیگر در احیاگری دینی با رویکرد فردی، برگرداندن معنای واقع برخی مفاهیم اخلاقی و فردی بود که با گذر زمان از جوهره اصلی خود دور شده و حتی کارکردهایی وارونه پیدا کرده بودند. ایشان معتقد بود که مفاهیمی مثل توکل، زهد، صبر، رضا، شفاعت، توسل، تقیه، قضا و قدر در جوامع اسلامی با شدت و ضعف گوناگون انحراف شده است. در سخنرانی‌ها و کتاب‌های خودشان تلاش داشتند تا معنای اصلی و حقیقی آنها را تبیین کنند. از سوی دیگر در کتاب «علل گرایش به مادیگری» به طو مفصل درباره شبهه تضاد بین دین و نیازهای طبیعی انسان توضیح داده‌اند. اینها بعد فردی احیاگری دینی در اندیشه شهید مطهری است.
** اسلام به مثابه یک سامانه اجتماعی
نویسنده کتاب «عدالت به روایت استاد مطهری» اظهار کرد: در بعد اجتماعی، مرحوم مطهری در اثر خود عنوان کرده که «اسلام در عین این که دین است، یک سیستم اجتماعی و همه‌جانبه نیز است». یعنی برخلاف ادیان مسیحیت و یهود که صرفاً دین هستند، اسلام یک مکتب است. در ادامه نیز می‌گویند:« این سیستم رهبری دارای یک زیرساخت فکری است. در یک سازمان، زیرساخت حتماً باید از هر آسیبی مصون بماند و گرنه خطر سقوط کلیت آن بنا وجود دارد. این زیرساخت فکری، روبناهای عملی و جتماعی دارد».
وی گفت: استاد مطهری این موضوع را در جلد اول یادداشت‌های خودشان که چاپ هم شده، مطرح می‌کنند. ایشان نسبت خودشان با جریان احیای تفکر اسلامی را این گونه بیان می‌کنند که «من قائل به سیستم مخصوص بینش اسلامی هستم. به اسلام به صورت یک مکتب فکری و یک ایدئولوژی دارای جهان‌بینی، ایمان و اعتقاد دارم. دوم این که، معتقدم این سیستم فکری نیازمند نوسازی و تجدید حیات و به اصطلاح رنسانس است. در نهایت، این نیاز را در تلقی خودمان از اسلام احساس می کنم و نه در متن اسلام؛ یعنی برداشت ما از تفکر اسلامی است که باید نوسازی شود و نه جوهر دین اسلام». شهید مطهری به شدت به احیای تفکر اسلامی در بعد اجتماعی پایبند بود. در کتاب دو جلدی «اسلام و نیازهای زمان» با تکیه بر عنصر «اجتهاد» به شکل مفصل در این زمینه بحث کرده‌اند.
** محتوای «مسئله حجاب» در مسائل امروز جامعه هم قابل‌استفاده است
کوکب با اشاره به مباحث و اتفاقاتی که در ماه‌های اخیر حول موضوع حجاب رقم خورده است افزود: بخش عمده سخنرانی‌ها و تلاش فکری استاد مطهری در زمینه جایگاه زن و خانواده در اندیشه اسلامی است. اخیراً هم کتابی با عنوان «روابط زن و مرد در اسلام» توسط انتشارت صدرا منتشر شد که نظرات ایشان در این حوزه را به صورت مدون ارائه کرده است.پیش از این هم در کتاب‌های «اخلاق جنسی در اسلام»، «مسئله حجاب» و نظام حقوق زن در اسلام» نگاه ایشن به این موضوعات بنیادین ارائه شده بود.
قائم‌مقام انتشارات صدرا گفت: شهیدمطهری در کتاب «مسئله حجاب» مثل همه آثار خود، با رویکرد استدلالی و منطقی به شهبات پاسخ داده‌اند؛ یعنی در ابتدا نظر مخالفان حجاب را مطرح کردند و بعد با استدلال به هر کدام از ین شبهات پاسخ دادند.به خاطر همین خصلت استدلالی است که معتقدم این راهبردها در زمینه حجاب، امروز هم کاربرد دارد و می‌تواند مورداستفاده متفکران دینی و جامعه‌شناسان قرار بگیرد.
وی عنوان کرد: وقتی کتاب «مسئله حجاب» منتشر شد، دو گروه خلع سلاح شدند. هم طرفداران نگرشی که بر مبنای تفکر غربی معتقد بودند پوشش سلامی مانع بزرگی برای نقش‌آفرینی اجتماعی زنان در جامعه است و هم متحجرانی که با هرگونه حضور زنان در جامعه مخالف بودند و زنان را پرده‌نشین و منزوی می‌خواستند.استاد مطهری همیشه خط مستقیم را دنبال می‌کردند و با هرگونه افراط و تفریط مخالف بودند. این کتاب در زمان چاپ هم با استقبال فراوانی مواجه شد و به اصطلاح در محافل دینی و روشنفکری گل کرد و تاکنون نیز ۱۳۵ نوبت چاپ شده است.
گفتاری منتشرنشده از شهید مطهری درباره شک در امور اعتقادی
این پژوهشگر حوزه دین گفت: استاد مطهری به موضوع خرافه‌زدایی از گوهر دین اهتمام جدی داشت. از نگاه ایشان، خرافات در هر دینی زمانی به وجود می‌آید که معتقدات دینی در دست عوام قرار بگیرد. من متنی را می‌خوانم که تا به حال در جایی چپ نشده و قرار است به زودی در انتشارت صدرا منتشر شود.
کوکب افزود: در یکی از جلسات سخنرانی شهید مطهری، جوانی که در آموزه‌های دینی خودش دچار شک شده بود، پرسشی در این زمینه مطرح می کند؛ شهید مطهری هم با روی باز از این موضوع استقبال کرده و حتی می‌گویند من هم در زمان نوجوانی دچار این حالت شک و اضطراب شده‌ام و خواب و خوراک نداشتم، اما خداوند عنایت کرد و خودم نیز تلاش کردم تا با مطالعه فراوان در جستجوی حقیقت باشم و ذهنم روشن شد.
وی اظهار کرد: استاد مطهری در ادامه و در پاسخ به آن جوان می گویند: «[اتفاقاً] اگر تشکیکات وارد جامعه نشود، کم‌کم دین مردم رو به تحجر و عفونت می‌رود؛ مثل آب کاملاً زلالی که در حوض است و اگر مدتی راکد بماند، می‌گندد. اگر در مردم یک حالت آرامشی باشند و بر معتقدات مذهبی و دینی تازیانه شک نخورد، در آن صورت عوام پیشتاز آن معتقدات می شوند؛ وقتی پیشتاز شوند، دائم از خودشان چیزی می‌سازند و مرتب کم و زیاد می کنند و بعد یک شله قلمکاری از آب درمی‌آید که واویلا است». می‌بینیم که شهید مطهری نه تنها به دنبال تحمیل عقده خود به این پرسش‌کننده جوان نیست، بلکه معتقد است شک معبر خوبی است، اما توقفگاه خوبی نیست و باید تلاش کنیم تا از شک به یقین برسیم.
نویسنده کتاب «آزادی به روایت استاد مطهری» گفت: از نگاه ایشان، برداشت‌و تفکر دینی باید به صورت مداوم دائم در معرض نقد و بررسی قرار بگیرد؛ چون در طول تاریخ، عده‌ای غرض‌ورزانه و عده‌ای هم ناآگاهانه چیزهایی از دین کم کرده و یا به آن اضافه کرده‌اند. البته این جریان نقد و بررسی باید توسط نخبگان آگاه و دلسوز دنبال شود تا خدای نکرده متن و جوهر دین آسیب نبیند. در این صورت، خرافات نمی‌تواند در دین نفوذ کند.اگر دین در دست عوام بیفتد که از لحظ علمی پشتوانه‌ای ندارند، حقیقت دین قربانی می‌شود.
انتهای پیام/
منبع: آنا
کلیدواژه: استاد شهید مرتضی مطهری مرتضی مطهری محمد کوکب انتشارات صدرا علوم دینی جوامع اسلامی استاد مطهری تفکر اسلامی شهید مطهری مسئله حجاب
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۶۵۲۹۳۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کارنامه و کتابشناسی شهیدمطهری؛ از مشهد و قم تا مبارزه با مارکسیسم
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ الناز رحمت نژاد: ایدئولوژی مارکسیم که بعد از تحقق انقلاب اکتبر روسیه توجه نیروی انقلاب جوان را به خود جلب کرده و به‌عنوان تنها ایدئولوژی انقلابی مطرح بود، در ایران هم به خاطر همسایگی با روسیه تأثیر خود را گذاشت و مبلغان این ایده سعی کردند با شیوه‌های تبلیغاتی و همچنین ایجاد تشکیلات مخفی و در عین‌حال منسجم، اهداف خود را در جهت تغییر جامعه ایران و برقراری نظام سوسیالیستی پیش ببرند.
مارکسیم با هر حرکت سیاسی و مذهبی به شدت مخالفت می‌کرد و اساساً دین را افیون جامعه می‌پنداشت. آنان نه تنها معتقد به جدایی دین از سیاست بودند بلکه با همه توان می‌خواستند دین را از اجتماع ریشه‌کن کنند.
یکی از موفقیت‌های چشمگیری که استاد مرتضی مطهری در برابر مشکلات هجوم فرهنگی مارکسیم داشت این بود که با هوشمندی و تدبر و تیزبینی مسائل را می‌دید و با آنها برخورد می‌کرد و از آن هراسی نداشت، بلکه از آنها استقبال و با آنها مبارزه می‌کرد. او کاملاً با توطئه و دسیسه‌های کمونیست‌ها آشنا بود و می‌دانست که مارکسیت‌ها برای گمراهی مردم و به ویژه جوانان ابتدا شعارهای به ظاهر مردمی می‌دهند و هنگامی که به قدرت رسیدند بر علیه دین وارد صحنه می‌شوند.
همزمان با سالروز شهادت استاد مرتضی مطهری در فرصتی که دست داد به مرور زندگی و فعالیت‌های سیاسی، علمی، فرهنگی و تالیفات این شهید پرداختیم که مشروح آن در ادامه این گزارش می‌آید؛
معرفی اولیه
مرتضی مطهری، مشهور به استاد مطهری، شهید مطهری، متفکر، محقق، عالم، نویسنده، مدرس و یکی از دانشمندان اسلام‌شناس در قرن چهاردهم بود. وی فرزند حاج شیخ محمدحسین مطهری و همسرش سکینه، در ۱۳ بهمن سال ۱۲۹۸ شمسی مطابق با ۱۲ جمادی الاولی ۱۳۳۸ قمری در فریمان به دنیا آمد. پدر استاد، مرحوم حاج شیخ محمدحسین مطهری مردی با تقوا و از شخصیت‌های مورد احترام بود و او را می‌توان اولین معلم در تکوین شخصیت روحی و معنوی استاد دانست.
او شاگرد امام خمینی و علامه طباطبایی بوده که توانست در تمامی رشته‌های معارف اسلامی، صاحب‌نظری ژرف‌اندیش و محققی دقیق و در پاره‌ای از حوزه‌ها همچون فلسفه، فقه و اصول فقه در قله اجتهاد قرار بگیرد. ایشان از اساتید فلسفه و کلام اسلامی و تفسیر قرآن بود و آثار بسیاری هم در موضوعات مختلف نوشته است.
استاد علاوه بر فعالیت‌های علمی، قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران در سیاست نقش بسزایی داشت؛ او از افراد تاثیرگذار و از رهبران فکری انقلاب اسلامی ایران بود. از جمله فعالیت‌های استاد، مبارزه با جریان فکری مارکسیسم، تاسیس حسینیه ارشاد، عضو هیات موتلفه اسلامی و ریاست شورای انقلاب تا روز شهادت را می‌توان نام برد. سالروز شهادت شهید مطهری در ایران به عنوان روز معلم نامگذاری شده و این روز با بزرگداشت مقام معلم همراه است.
ورود به حوزه علمیه مشهد و قم
مرتضی مطهری در دوازده سالگی وارد حوزه علمیه مشهد شد. رفته رفته افکاری بلند و سوال‌هایی سرنوشت‌ساز برایش آشکار شد؛ جهان، آفریده کیست؟ خدا، چگونه صفاتی دارد؟ انسان، برای چه آفریده شده است؟ این پرسش‌ها همه فکر او را به خود مشغول ساخته بود. در آن زمان مرتضی آرزو می‌کرد که روزی بتواند در درس میرزا مهدی شهیدی رضوی مدرس فلسفه الهی حاضر شود، اما این آرزو برآورده نشد و آن استاد در سال ۱۳۵۵ قمری درگذشت.
او سال ۱۳۱۶ در زمان حکومت رضاخان راهی حوزه علمیه قم شد. مطهری به دنبال یافتن گنج علم و فضیلت، با شور و علاقه‌ای وصف نشدنی، به تلاش و فعالیت پرداخت. پشتکار و کثرت مطالعه او همه اهل علم را در مدرسه فیضیه شگفت‌زده کرد. امام خمینی درس اخلاق تشکیل داد و به انسان‌سازی پرداخت. مطهری به زیارت آن استاد آمد و از او سیراب شد. این درس در حقیقت درس معارف و سیر و سلوک بود، نه اخلاق به مفهوم علمی آن. درس «یافتن» و «رسیدن» بود نه فقط «دانستن» و «آموختن». مرتضی از سویی، غرق در مطالعه و تحصیل و تدریس و از سویی دیگر یکی از مهم‌ترین کارهایش و بلکه عالی‌ترین و مهم‌ترین فعالیتش، راز و نیاز و مناجات نیمه شب و اشک سحر بود.
اساتید
مطهری نزد آیت‌الله صدوقی، کتاب «مطول» را یاد گرفت و در محضر آیت‌الله مرعشی نجفی، «شرح لمعه» را آموخت. او همچنین از استادانی بزرگ همانند آیات سید صدرالدین صدر، سید محمدرضا گلپایگانی، سید احمد خوانساری، سید محمدتقی خوانساری، سید محمد حجت کوه کمری، سید محمد محقق یزدی معروف به داماد انگجی و میرزا مهدی آشتیانی در علوم گوناگون بهره‌مند شد.
دیدار با عالم ربانی حاج میرزا علی آقا شیرازی اصفهانی، مرتضی را وارد دنیایی جدید کرد. حاج میرزا علی آقا با نهج البلاغه زندگی می‌کرد، با آن تنفس می‌کرد و روحش با این کتاب همدم و جمله‌های گرانقدر آن، ورد زبانش بود. و مهم‌تر آن‌که به هر آنچه می‌دانست عمل می‌کرد.
مطهری، تحصیل رسمی علوم عقلی و فلسفی را در سال ۱۳۲۳ آغاز کرد. او بحث حکمت از «شرح منظومه» حکیم سبزواری و مبحث نفس از «اسفار اربعه» صدرالمتالهین شیرازی را در محضر امام خمینی آموخت. وی بعد از ورود آیت الله بروجردی به قم، در درس فقه و اصول ایشان شرکت کرد و از بحث‌های مجتهدپرور او بهره‌مند شد. مطهری پیش از رسیدن به مرحله اجتهاد، از آیت‌الله بروجردی تقلید می‌کرد. ایشان، درس اصول فقه را از مباحث عقلیه به‌طور خصوصی از حضرت امام خمینی فرا گرفت و راز و رمز اجتهاد را از ایشان آموخت.
در سال ۱۳۲۹ استاد مطهری در محضر درس استاد علامه سید محمدحسین طباطبایی حاضر شد و مبحث الهیات از کتاب شفا تالیف ابوعلی سینا را از آن حکیم بزرگ یادگرفت. علامه طباطبایی، درس دیگری غیر از الهیات شفا در فلسفه شروع کرده بود که در شب‌های پنج‌شنبه و جمعه تشکیل می‌شد. این درس خصوصی بود و در آن جمعی از فاضلان حوزه علمیه قم، از جمله آیت‌الله دکتر بهشتی، امام موسی صدر، استاد مطهری، دکتر احمد احمدی شرکت می‌کردند.
ثمره این مجمع علمی بزرگ، شاهکاری جهانی در کلام و فلسفه به نام کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» است. سهم مطهری در آفرینش این اثر پربار و ماندگار، اگر بیشتر از علامه طباطبایی نباشد، بدون شک، کمتر نیست. استاد مطهری، همچنین در دوره تحصیل هم‌فکر و یار و یاور سازمان انقلابی و اسلامی فداییان اسلام بود. این حزب سیاسی اسلامی که در سال ۱۳۲۴ از سوی روحانی مبارز سید مجتبی نواب صفوی تشکیل شد نقش مؤثری در مبارزه با ستمگران و استبداد داشت.
تهران؛ تدریس در مدرسه مروی و دانشگاه تهران
مرتضی مطهری، علاوه بر مباحثه دروس اصولی، فقهی و فلسفی، خود در حوزه تدریس داشت. او کتاب‌های مطول در علم معانی، بیان و بدیع، شرح مطالع در علم منطق، کشف المرا در علم کلام و عقاید، رسائل و کفایه در علم اصول فقه، مکاسب در فقه، شرح منظومه و اسفار در فلسفه را تدریس کرد.
استاد مطهری در سال ۱۳۳۱ با دختر آیت الله روحانی (ره) ازدواج کرد و در همان سال در حالی که به تدریس مشهور بود به تهران هجرت کرد. علت این هجرت را برخی تنگدستی شمرده‌اند، اما سببش هرچه بود، باید آن را لطف خفی الهی شمرد زیرا حضور مطهری در تهران و در جمع دانشگاهیان و روشنفکران، سراسر خیر و برکت و مایه تربیت و هدایت شد.
مطهری از ابتدای ورود به تهران، به سازندگی پرداخت. او در مدرسه مروی، آموزش فلسفه اسلامی را به شکل تطبیقی و مقایسه‌ای برای جویندگان حکمت و حقیقت، آغاز کرد. سخنرانی‌های روشنگر و مفید استاد، همزمان با تدریس در مدرسه مروی، در تهران آغاز شد. او توجه بسیاری به حل شبهات و پاسخگویی به سوال‌های موجود درباره معارف اسلامی داشت و با مطالعه، تحقیق، دقت، تلاش و اخلاص در این راه موفق شد.
در سال ۱۳۳۳ استاد مطهری تدریس در دانشگاه تهران را شروع کرد. استاد در دانشکده معقول و منقول الهیات و معارف اسلامی آن دانشگاه بیش از بیست سال به مبارزه عالمانه با جهل، مادیگری و غربزدگی پرداخت. رفتار ایشان با دانشجو به قدری صمیمی بود که دانشجو به استاد عشق می‌ورزید و مرید او بود. وی در آن دانشکده، دوره‌های لیسانس و دکترا، کلیات علوم اسلامی،منطق، فلسفه، کلام، عرفان، اصول فقه، فقه و حکمت عملی، فلسفه شرح منظومه، الهیات شفا، مقاصد الفلاسفه غزالی، تاریخ فلسفه، تاریخ مجادلات اسلامی و روابط فلسفه و عرفان را تدریس می‌کرد.
استاد مطهری بنا به توصیه امام خمینی(ره) از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷، هفته‌ای دو روز به قم می‌رفتند و در حوزه علمیه، دروس مهمی مانند شناخت، اصل غایت، فلسفه هگل، معارف قرآن، مارکس و مارکسیسم، منظومه، نجات و اسفار تدریس می‌کردند. استاد به حکم وظیفه شرعی از تهران به قم می‌رفتند تا تدریس کنند در حالی که در تهران، استادان با سابقه دانشگاه، با تقاضای بسیار در کلاس درس ایشان شرکت می‌کردند.
فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی
استاد مطهری در زمینه‌های مختلفی فعالیت داشت. گوشه‌ای از فعالیت‌های سیاسی،اجتماعی و خدمات فرهنگی استاد عبارتند از: نقطه ارتباطی جامعه با امام راحل در دوران تبعید امام، عضویت در جامعه روحانیت تهران و پیشبرد اهداف این نهاد روحانی در انقلاب، مسؤولیت شورای انقلاب پس از مهاجرت امام خمینی (ره) به پاریس، یار نزدیک امام پس از بازگشت امام از تبعید و مبارزه با مکاتب الحادی و مادی.
مبارزه با مارکسیم
ایدئولوژی مارکسیم که بعد از تحقق انقلاب اکتبر روسیه توجه نیروی انقلاب جوان را به خود جلب کرده و به‌عنوان تنها ایدئولوژی انقلابی مطرح بود، در ایران هم بخاطر همسایگی با روسیه تاثیر خود را گذاشت و مبلغان این ایده سعی کردند با شیوه‌های تبلیغاتی و همچنین ایجاد تشکیلات مخفی و در عین‌حال منسجم، اهداف خود را در جهت تغییر جامعه ایران و برقراری نظام سوسیالیستی پیش ببرند.
مارکسیم با هر حرکت سیاسی، مذهبی به شدت مخالفت می‌کرد و اساسا دین را افیون جامعه می‌پنداشت. آنان نه تنها معتقد به جدایی دین از سیاست بودند بلکه با همه توان می‌خواستند دین را از اجتماع ریشه‌کن کنند.
یکی از موفقیت‌های چشمگیری که استاد مطهری در برابر مشکلات هجوم فرهنگی مارکسیتی داشت این بود که با هوشمندی و تدبر و تیزبینی مسائل را می‌دید و با آنها برخورد می‌کرد و از آن هراسی نداشت، بلکه از آنها استقبال و با آنها مبارزه می‌کرد. او کاملا با توطئه و دسیسه‌های کمونیست‌ها آشنا بود و می‌دانست که مارکسیت‌ها برای گمراهی مردم و به ویژه جوانان ابتدا شعارهای به ظاهر مردمی می‌دهند و هنگامی که به قدرت رسیدند بر علیه دین وارد صحنه می‌شوند.
فعالیت علمی؛ نشریه مکتب تشیع تا تدوین داستان راستان
شهید مطهری بعد از حدود سی سال بهره‌گیری از قرآن و عترت، قدم در سنگر نویسندگی گذاشت و سلاح قلم را به دست گرفت و مرزبان اسلام شد. این مرزبان، فقط به حل مشکلات و پاسخگویی به سؤال‌های موجود درباره مسائل اسلامی می‌اندیشید و هدف نوشته‌هایش همان بود.
او معتقد بود دین اسلام یک دین ناشناخته است. حقایق این دین به‌طور تدریجی در نظر مردم واژگونه شده است و علت اساسی گریز گروهی از مردم، آموزش‌های غلطی است که به نام اسلام داده می‌شود. این دین مقدس بیش از هر چیز، از طرف برخی از کسانی که مدعی حمایت از آن هستند ضربه و صدمه می‌بیند.
در سال ۱۳۳۶ توسط جمعی از دانشمندان حوزه علمیه قم، نشریه مکتب تشیع شروع به فعالیت کرد. استاد مطهری هم با این مجله، همکاری علمی و ارشادی داشت. مقالات استاد مطهری از جمله اصالت روح، قرآن و مسأله‌ای از حیات، توحید و تکامل و حق عقل در اجتهاد در نشریه مکتب تشیع منتشر شد.
سخنران جلسات انجمن اسلامی پزشکان
بعد از تاسیس انجمن اسلامی پزشکان استاد مطهری یکی از مهم‌ترین سخنرانان جلسات این انجمن بود. ایشان در سخنرانی‌هایش، موضوعات حساس و سرنوشت‌سازی مانند توحید، نبوت، معاد، مسأله حجاب، بردگی در نگاه اسلام، صلح امام حسن (علیه‌السلام)، امام صادق (علیه‌السلام) و مساله خلافت، مساله ولایت‌عهدی امام رضا (علیه السلام)، تربیت اسلامی، فطرت، ربا، بانک، بیمه را مورد بررسی قرار داد و آثاری ارزشمند به یادگار گذاشت.
تدوین داستان راستان
طرح تدوین داستان راستان از سوی یکی از موسسات علمی به آیت‌الله مطهری پیشنهاد شد. این کار چون از منظر استاد پسندیده و مفید بود، آن را انجام داد. او در زمانی شروع به داستان‌نویسی کرد که استادی مشهور در دانشگاه بود و از شخصیت‌ها و عالمان مهم مذهبی در کشور شمرده می‌شد. جلد اول داستان راستان در سال ۱۳۳۹ و جلد دوم در سال ۱۳۴۳ چاپ و منتشر و با توجه و استقبال کم‌نظیر مردم مواجه شد.
تاسیس حسینیه ارشاد
استاد مطهری سال‌ها بود که آرزوی تاسیس موسسه‌ای علمی فرهنگی را داشت تا بتواند جوابگوی نیازهای فکری جامعه باشد و به نشر و تبلیغ معارف عالی اسلامی بپردازد. سرانجام در سال ۱۳۴۶ به کمک چند تن از دوستانش، از جمله آقای محمد همایون، حجت الاسلام سید علی شاهچراغی، موسسه حسینیه ارشاد را تاسیس کرد. بعد از تاسیس حسینیه ارشاد، به کار این موسسه دل بست و با شور و حرارت و آگاهی و درایت به همکاری و برنامه‌ریزی پرداخت. او دانشمندان بسیاری را به آنجا دعوت می‌کرد تا سخنرانی کنند و خود نیز یکی از موفق‌ترین سخنرانان آن بود.
تالیف علل گرایش به مادی گری
کتاب علل گرایش به مادی گری که تکمیل شده دو سخنرانی استاد مطهری در سال‌های ۴۸ و ۴۹ در دانشسرای عالی است در سال ۱۳۵۰ منتشر شد. استاد این اثر کارآمد را در زمانی تالیف کرد که در میان نسل جوان، گرایشی به مکاتب مادی و از جمله مارکسیسم مشاهده می‌شد. سران سازمان منافقین هم در حال گرایش به مارکسیسم بودند که سرانجام مارکسیست شدند و به‌طور رسمی این تغییر ایدئولوژی را اعلام کردند. استاد در این کتاب به بررسی نقش کلیسا، مفاهیم فلسفی، اجتماعی و سیاسی در گرایش به مادی گری پرداخته است و علل لغزش‌ها و انحراف‌ها را در این زمینه روشن می‌سازد.
تالیف مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی
آخرین اثر قلمی استاد مطهری، کتاب «مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی» است این کتاب در سال‌های ۵۶ و ۵۷ به رشته تحریر در آمد. آن استاد عالی‌قدر انحرافات فراوانی در نشریات برخی گروه‌های به ظاهر اسلامی و آثار بعضی روشنفکران مسلمان درباره جهان‌بینی اسلامی مشاهده می‌کرد. به همین دلیل و برای جلوگیری از التقاط، و از همه مهم‌تر برای روشن کردن نظر اسلام، این اثر را نوشت و در آن بسیاری از اشتباهات فکری روشنفکران را آشکار ساخت. در این کتاب، مواضع و جهان‌بینی بعضی از گروهک‌ها مانند منافقین مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
تدوین ماتریالیسم در ایران
کتاب «علل گرایش به مادی گری» که در سال ۱۳۵۰ منتشر شده بود مورد استقبال مردم قرار گرفت، به‌طوری که در سال ۱۳۵۷ به چاپ هشتم رسید و استاد مقدمه‌ای تحت عنوان «ماتریالیسم در ایران» به آن اضافه کرد. استاد مطهری در این مقدمه به افشا و نقد شیوه‌های جدید تبلیغ ماتریالیسم در ایران می‌پردازد و این بحث را در دو بخش تحریف شخصیت‌ها و تحریف آیات قرآن ارایه می کند.
در این مقدمه سودمند بود که آراء برخی از گروهک‌ها، از جمله گروهک فرقان مورد نقد و بررسی قرار گرفت و پوچی و سستی آن آشکار شد. بعد از انتشار این مقدمه، گروهک فرقان اطلاعیه‌ای منتشر کرد. در این اطلاعیه آمده است: « هر کس که در مسیر افکار ما قرار گیرد، به طریق انقلابی پاسخ او را می‌دهیم.» استاد مطهری در پاسخ به این اطلاعیه گفت:« اگر قرار باشد که انسان از دنیا برود، چه بهتر که در راه اصلاح عقاید و دفاع از اسلام باشد، و من در این راه کوچک‌ترین تردیدی ندارم.»
فهرست آثار استاد مرتضی مطهری
استاد مطهری، آثار بسیاری نوشته اند که نام این آثار را می خوانیم؛
آثار منتشر شده استاد بیش از ۵۰ کتاب است که برخی از مهم‌ترین آن عبارتند از:
مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی؛
آشنایی با قرآن؛
اسلام و مقتضیات زمان؛
انسان کامل؛
پیرامون انقلاب اسلامی؛
پیرامون جمهوری اسلامی؛
تعلیم و تربیت در اسلام؛
توحید؛
نبوت؛
معاد؛
حماسه حسینی؛
خدمات متقابل اسلام و ایران؛
عدل الهی؛
داستان راستان؛
سیری در نهج البلاغه؛
سیری در سیره نبوی؛
سیری در سیره ائمه اطهار (علیهم‌السلام)؛
شرح مبسوط منظومه؛
علل گرایش مادّیگری؛
فطرت؛
فلسفه اخلاق؛
فلسفه تاریخ؛
گفتارهای معنوی؛
مسأله حجاب؛
نظام حقوق زن در اسلام؛
قیام و انقلاب مهدی (عج)
برخی از آثار منتشر نشده استاد عبارتند از:
شرح منظومه (به زبان عربی به قلم حجة‌الاسلام شیخ محمدتقی شریعتمداری)
آشنایی با قرآن (جلدهای ۵ تا ۱۵)؛ فلسفه تاریخ (جلدهای ۲ تا ۴)
مسأله بردگی در اسلام
پانزده گفتار
توکل و رضا
انسان‌شناسی
حاشیه بر تفسیر المیزان
حمله محمدرضا پهلوی و دستگیری استاد
یکی از عالمانی که در هدایت و راهنمایی مردم در قیام ۱۵ خرداد نقش اساسی و سازنده داشت، استاد مطهری بود. او در سخنرانی آتشین و انقلابی خود در شب عاشورا خطاب به روحانیت گفت: «باید واقعیت را بگویید و در مقابل همه نوع حادثه و گرفتاری بایستید.» بعد خطبه امام حسین (علیه‌السلام) ( ... مَن رأی سُلطاناً جائِراً ...) را مطرح کرد و به‌طور صریح و قاطع به محمدرضا پهلوی حمله کرد. به دنبال این سخنرانی حسینی بود که استاد مطهری دستگیر و زندانی شد. این حبس، حدود دو ماه به طول انجامید.
استاد مطهری یکی از اعضای شورای رهبری حزب سیاسی اسلامی و نظامی هیأت‌های مؤتلفه اسلامی بود. او در جمع آنان، مباحث سودمندی در خصوص انسان و سرنوشت سخنرانی کرد. بعد از تبعید امام خمینی(ره)، مهم‌ترین عکس‌العمل اسلامی در برابر این ظلم بزرگ، ترور حسنعلی منصور نخست وزیر وقت بود که به دست قهرمانان هیأت‌های مؤتلفه اسلامی انجام شد و ارشاد و تأیید استاد مطهری بود که این اقدام را به ثمر رساند.
آیت‌الله مطهری بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، برای تثبیت حکومت اسلامی، فعالیت‌های بسیار ارزنده و سرنوشت‌سازی انجام داد. از آن جمله ایشان مهم‌ترین و مورد اعتمادترین مشاور امام راحل بود و نظرشان درباره معرفی افراد برای مسؤولیت‌های مختلف، پذیرفته می‌شد.
شهادت
بعضی از اعضای شورای انقلاب در شب یازدهم اردیبهشت ۱۳۵۸ جلسه‌ای را درباره مسایل جاری مملکت در منزل دکتر سحابی تشکیل دادند که تا ساعت ۱۰:۰۵ شب ادامه داشت. استاد مطهری در پایان جلسه از منزل سحابی خارج شد تا به طرف اتومبیل دوستش برود. وقتی که به اول کوچه رسید شخصی از پشت سر ایشان را به نام صدا زد. وقتی استاد سرش را به پشت برگرداند توسط او ترور شد. این شخص، یکی از اعضا گروه منحرف فرقان به نام محمدعلی بصیری بود. پس از تیراندازی، استاد را به بیمارستان طرفه بردند، ولی معالجه اطبا و پزشکان اثر نداشت و سرانجام به شهادت رسید.
پیکر استاد در صبح روز پنج‌شنبه ۱۳ اردیبهشت در میان جمعیتی انبوه از دانشگاه تهران تشییع و به قم منتقل شده و در مسجد بالا سر مرقد مطهر حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) نزدیک قبر آیات عظام حائری، صدر، خوانساری، دفن شد.
پیام امام راحل
«گرچه انقلاب اسلامی ایران به رغم بدخواهان و ماجراجویان به خواست و توفیق خداوند به پیروزی رسید، لکن بر ملت و به حوزه‌های اسلامی و علمی خسارت‌های جبران‌ناپذیر نیز به دست منافقین ضد انقلاب واقع شد. همچون ترور خائنانه مرحوم دانشمند و اسلام‌شناس عظیم‌الشان آقا، حاج شیخ مرتضی مطهری (رحمة‌الله‌علیه). آنچه باید عرض کنم درباره او این است که او خدمت‌های ارزشمندی به اسلام و علم نمود و موجب تاسف بسیار است که دست خیانتکار این درخت ثمر بخش را از حوزه‌های علمی و اسلامی گرفت و همگان را از ثمرات ارجمند آن محروم نمود. مطهری فرزندی عزیز برای من و پشتوانه‌ای محکم برای حوزه‌های دینی و علمی و خدمتگزاری سودمند برای اسلام و ملت و کشور بود. خدایش رحمت کند.»
کد خبر 6088411
جاده کندوان یک طرفه شد